Licencje na przewozy do 9 osób i spedycyjne – uwagi do przepisów przechodnich noweli z 2013 r.

Ustawą z dnia 5 kwietnia 2013 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz ustawy o czasie pracy kierowców (Dz.U. z 2013 r. poz. 567) (dalej : nowela) wprowadzono nie znaną wcześniej ustawie z dnia 6 września 2001 r. licencję na przewóz osób pojazdami osobowymi oraz licencję na t.d. osób pojazdami pojazdami od 7 do 9 osób. Wzory tych licencji określono w rozporządzeniu MTBiGM z dnia 18 czerwca 2013 r. w sprawie wzorów zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego … (Dz.U. 2013.713). Przed tą nowelizacją przedsiębiorcy wykonujący przewozy takimi pojazdami posiadali ogólną licencję na wykonywanie transportu drogowego osób. Zdarzają się wypadki, że przedsiębiorcy składają obecnie wnioski o udzielenie dodatkowych wypisów z licencji wskazując pojazdy przeznaczone do przewozu powyżej 9 osób. Powstaje zatem wątpliwość czy takie wypisy mogą być udzielane i jak sprawdzać sytuację finansową przedsiębiorcy w takim wypadku. Ciekawie też rysuje się sytuacja prawna posiadaczy licencji na tzw. „małe pojazdy” oraz licencji „spedycyjnych”. Tekst skomplikowany, bo materia nie należy do łatwej.  

Zarysowany problem jest istotny, zgodnie bowiem z art. 5 ust.1 noweli dotychczas udzielone licencje na wykonywanie krajowego transportu drogowego uprawniają do wykonywania przewozów w krajowym transporcie drogowym, zgodnie z rodzajem przewozów w nich określonych do czasu upływu czasu, na jaki je wydano lub uzyskania zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego. Skoro przez rodzaje przewozów rozumieć trzeba przewóz osób i rzeczy to uznać trzeba, że licencje te zachowują ważność w pełnym tym zakresie, niezależnie od tego czy przewozy wedle nowych regulacji powinny się odbywać na podstawie licencji z art. 5b pkt 1 i 2 ustawy o t.d. w ponowelizacyjnej wersji, czy też w oparciu o zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego. Zaznaczam przy tym, że licencje nie obejmują przewozów taksówkowych, które były specjalną kategorią wydzieloną spośród licencji na transport drogowy osób. Wskazać tu też trzeba, że w art.5 ust. 9 noweli uznano dotychczasowego licencjobiorcę za „posiadającego zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego”.

Taka redakcja przepisu każe uznać każdego posiadacza „starej” licencji za spełniającego warunki do posiadania zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego. Dotyczy to także przewoźników wykonujących dotąd przewozy osób pojazdami przeznaczonymi konstrukcyjnie do przewozu do 9 osób. Odnieść to także trzeba do posiadaczy tzw. licencji spedycyjnych, tj. licencji na transport drogowy rzeczy, wydawanej do czasu wejścia w życie noweli (15/08/2013 r.) i bez wymogu posiadania pojazdów (art. 5 ust.4 ustawy o t.d. w wersji do 15/08/2913 r.). W przepisach przechodnich nie zawarto bowiem wyjątku dla tego „rodzaju” licencji. Brak wyraźnego wyłączenia tej kategorii licencji spod działania przepisu przechodniego nie pozwala na wyłączenie posiadaczy tych licencji zakresu hipotez tych norm. Nie jest przy tym dostatecznym argumentem za poglądem przeciwnym fakt, że w art. 5 ust.6 posłużono się wyrazami „dodatkowy wypis”, wypis nowy jest bowiem w jakimś sensie dodatkowy. Ponadto w art. 5 ust.1 noweli rozstrzygnięto, że dotychczasowe licencje na transport drogowy uprawniają do wykonywania przewozów zgodnie z rodzajem przewozów określonych w licencji, bez wyłączania jakichkolwiek kategorii licencji, w tym tzw. „spedycyjnych”.

Niezwykle ciekawie rysuje się w tym kontekście dopuszczalności prowadzenia działalności spedycyjnej w oparciu o dotychczas posiadanie „stare” licencje, skoro d 15 sierpnia 2013 r. obowiązuje nowa kategoria licencji dotycząca pośrednictwa przy przewozie rzeczy (art. 5b ust.2 ustaw o t.d.), a w przepisach przechodnich brak żadnego odrębnego odniesienia do kategorii dotychczasowych licencji spedycyjnych. Co mogłoby oznaczać, że na prowadzenie działalności w zakresie pośrednictwa konieczne jest uzyskanie nowej licencji (wydanej na podstawie art. 5b ust.2), niezależnie od dotąd posiadanej licencji na wykonywanie transportu drogowego rzeczy i to nawet jeśli przedsiębiorca posiadał sytuację finansową na poziomie 50 000 euro (art. 5 ust.3 pkt 3 lit c) ustawy o t.d. w wersji do 15/06/2013 r. i art. 5c ust.2 pkt 2 ustawy o t.d. po 15/08/2013 r.).

W przypadku zatem gdy przedsiębiorcy posiadający licencję na przewóz osób i odtąd wykonywały przewozy „małymi” pojazdami, występują o wypisy na pojazdy przeznaczone do przewozu powyżej 9 osób, to wówczas wniosek taki co do zasady powinien być uwzględniony. To samo dotyczy tzw. licencji spedycyjnych na przewóz rzeczy. Taka licencja uprawnia do uzyskania wypisu pod warunkiem posiadania sytuacji finansowej i przedstawienia pojazdu.

Rozpoznając takie sprawy trzeba jednak mieć na względzie art. 5 ust.6 noweli. Przepis ten odnosi się do wydawania wypisów z dotychczasowych licencji i uzależnia wydanie dodatkowego wypisu z licencji od sprawdzenia zdolności finansowej przedsiębiorcy. Ponieważ ustawodawca nie odnosi się w tym przepisie do przepisów poprzednio obowiązujących, uznać trzeba, że chodzi sprawdzenie zdolność finansowej przedsiębiorcy (licencjonariusza) w oparciu o aktualne, a nie przeszłe regulacje. Tym samym jeżeli dodatkowy wypis dotyczyć będzie pojazdów przeznaczonych do przewozu więcej niż 9 osób, wówczas sprawdzenia sytuacji finansowej przed wydaniem wypisu dokonuje się w oparciu o przepisy regulujące przyznawanie zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego, a więc w oparciu o art. 7 rozporządzenia PE i Rady (WE) nr 1071/2009 wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego wymaga uzyskania zezwolenia. To samo odnosi się do wydawania wypisów z licencji „spedycyjnej”. W przypadku natomiast, gdy wypis ma dotyczyć pojazdu do wykonywania przewozów do 9 osób lub samochodem osobowym, wówczas sprawdzenie sytuacji finansowej dokonywać się będzie w oparciu o aktualne przepisy ustawy o transporcie drogowym, tj. art. 5c ust.1 pkt 3 i ust.3.

Przepisy przejściowe nie dają odpowiedzi na pytanie jak należy ustalać wielkość sytuacji finansowej, gdy przedsiębiorca posiadający licencje, którą wykonywał przewozy pojazdami do 9 osób, a występuje o wydanie wypisu na kolejny pojazd do przewozu powyżej 9 osób. Na mocy zatem przepisów przechodnich uzyskuje poniekąd skonsolidowane uprawnienie, obejmujące swym zakresem zarówno licencję w rozumieniu ustawy transportowej i zezwolenie w rozumieniu rozporządzenia wspólnotowego. Podczas, gdy zarówno z przepisów ustawy i rozporządzenia wynika, że wykonujący te przewozy, w każdym wypadku powinien posiadać sytuację finansową na poziomie 9000 euro za pierwszy pojazd i 5000 za następny. Brak wyraźnej wypowiedzi ustawodawcy w tej materii pozwala na zastosowanie wykładni celowościowej i systemowej przepisów przechodnich. Wynika z niej, że konsekwencją skonsolidowania dwóch uprawnień uprawnień przewozowych (licencji i zezwolenia) w jednej „starej” licencji, jest odrębne ustalanie sytuacji finansowej przedsiębiorcy dla przewozów pojazdami do 9 osób i ponad tę liczbę. Powinno się wymagać zatem posiadania przez przedsiębiorce sytuacji na poziomie 9000 euro dla każdego pierwszego pojazdu danej kategorii tj. zarówno na pierwszy pojazd do 9 osób , z mocy ustawy o t.d. i 9000 euro na pojazd powyżej 9 osób, z mocy rozporządzenia 1071/2009. A na każdy następny pojazd już na poziomie 5000 euro. Przyjęcie przeciwnej wykładni byłoby dyskryminujące dla przedsiębiorców występujących o „nowe” licencje i zezwolenia po 15 sierpnia 2013 r. (tj. wejściu w życie noweli). W przypadku licencji „spedycyjnych” do których nie zgłoszono pojazdów sytuacja jest dość prosta ponieważ każdy zgłaszany pojazd będzie pierwszym.

Każda z tych „zdolności” powinna być wykazana środkami dowodowymi wymienionymi odpowiednio w rozporządzeniu 1071/2009 dla pojazdów powyżej 9 osób i ustawie o t.d. co do pojazdów przeznaczonych do przewozu więcej niż 9 osób. Przy czym, tak jak to wskazano w opinii z dnia 23 września 2013 r., ocena sytuacji finansowej przedsiębiorcy odbywa się autonomicznie. Nie przy tym przeszkód, ażeby dla wykazania sytuacji dla pojazdów do 9 osób i powyżej 9 osób posłużyć się tymi samymi dokumentami odnoszącymi się do sytuacji finansowej przedsiębiorcy (o ile będą one zgodne dla danej kategorii pojazdów odpowiednio z rozporządzeniem i ustawą). Ustawa ani rozporządzenie nie przewidują tu jakiejś szczególnej formuły „wyczerpania” w wykazywaniu sytuacji finansowej. Przyjęcie przeciwnego poglądu dyskryminowałoby z kolei posiadaczy „starych” licencji występujących o wypisy na pojazdy powyżej 9 osób, względem przedsiębiorców występujących o „nowe” uprawnienia po 15 sierpnia 2013 r.